“Artificial Intelligence speelt bij ons een steeds grotere rol”, vertelt Huijsman. “Dat moet ook wel, vanwege de energietransitie. Dat creëert een hele nieuwe situatie en veel nieuwe uitdagingen. Ons werk was al complex en we doen vaak projecten met een looptijd tot wel tien jaar, maar de energietransitie maakt het ook nog eens onvoorspelbaarder.”
“Tot nu toe werd het aanbod van energie geregeld op basis van de vraag, maar we gaan toe naar de situatie dat de vraag moet worden afgestemd op het aanbod. Dat aanbod is met het sluiten van de oude centrales namelijk niet meer toereikend en niet meer continu – wind- en zonne-energie zijn niet altijd beschikbaar. De energietransitie maakt bovendien dat de vraag naar onze diensten is geëxplodeerd, met het aansluiten van al die zonneparken en windmolens. Kortom: het is een interessante tijd.”
Handmatige controles
Kunstmatige intelligentie, data-analyse en data science kunnen helpen bij asset management en predictive maintenance, aldus Huijsman. “Sommige assets – denk aan vermogensschakelaars, scheiders en transformatoren – gaan soms nou eenmaal stuk. Veel kwaliteitscontroles gaan nu nog handmatig, wat veel tijd kost van mensen die we hard nodig hebben om het net uit te breiden. We kijken hoe we slimme technologie kunnen inzetten om inzicht te krijgen in de staat van die assets, zodat we de storingskans kunnen voorspellen en veel gerichter onderhoud kunnen plegen. Dat komt nu nog neer op het maken van een onderscheid tussen goede en slechte assets op jaarbasis. Waar we heen willen is: dit specifieke onderdeel moet nu worden vervangen, want het gaat over drie weken zeer waarschijnlijk stuk.”
“Om dat mogelijk te maken is veel meer data nodig die iets zeggen over de actuele conditie van de assets. Sensor data is hiervoor onontbeerlijk. Veel assets zijn ook al uitgerust met sensoren voor de besturing en beveiliging van het net. Deze zijn echter volledig afgeschermd van de buitenwereld. Men is namelijk als de dood voor hackers. We gaan dergelijke gevoelige storingsdata daarom delen via een laserdiode. Daarmee kan informatie maar één kant op gaan, en kun je het systeem dus niet gebruiken om het netwerk in te komen. De verwachting is dat we dit komend jaar gaan realiseren. Wat dat betreft speelt het toepassen van AI nu volop binnen TenneT.”
Control room
Dat geldt ook in de control room, het kloppend hart van de energievoorziening, waar de operators zorgen dat de energiebalans in het land op peil blijft. Zo blijft het licht voor iedereen aan. “Ook daar zie je dat de energietransitie veel impact heeft. Er komt meer volatiliteit in de energiestromen en er moet steeds meer gestuurd worden. Stroom moet worden omgeleid, of we moeten afnemers vragen om tegen een vergoeding hun gebruik tijdelijk terug te schroeven, omdat het net anders overbelast raakt. Dat komt steeds vaker voor en het reguleren zal complexer worden en om meer snelheid vragen dan wat een mens nog aankan. Daarom werken we aan de Control Room of the Future, waar we de beste mens- en computerkracht combineren. Techniek zal eerst nog zorgen voor decision support: het systeem dat bepaalde acties voorstelt. En het gaat uiteindelijk naar een bepaald niveau van automatisering.”
Het slim gebruik van data is geboren uit noodzaak, maar levert ook nieuwe kansen op. “Door meer data te combineren kunnen we bestaande stroomnetten bijvoorbeeld beter benutten. Dat zit zo. Voor de stroomdraden die iedereen kent uit het landschap geldt: hoe meer stroom er doorheen gaat, hoe warmer de lijn wordt, waardoor hij meer doorhangt. Daar zit uiteraard een grens aan: je wilt niet dat de stroomdraad op de grond hangt, en ook niet tien meter boven de grond. Maar de hoeveelheid stroom die maakt dat een kabel te ver doorhangt is anders in de zomer dan in de winter. Koud en winderig weer maakt namelijk dat zo’n lijn veel sneller afkoelt, en er dus meer stroom doorheen kan voor hij te zwaar wordt. En juist op koude dagen hebben we meer stroom nodig. Oftewel: door weersinformatie mee te nemen in de stroomverdeling over het net, kunnen we het net beter benutten. Zo wordt het net steeds iets slimmer.”
“Er wordt een wereldwijde competitie georganiseerd om control operators dit soort toepassingen te laten ontwikkelen. Daar doen allerlei universiteiten aan mee, maar bijvoorbeeld ook Google en partijen uit China. Met een fictief netwerk kijken zij hoe ver de technologie is en proberen ze allerlei innovaties uit. Wij wachten vervolgens niet tot dat allemaal is uitontwikkeld, maar kijken welke componenten we nu al kunnen toepassen – praktisch innoveren noemen we dat. Testen in real life situaties blijft namelijk nodig. Dit soort ontwikkelingen moeten zich in de praktijk bewijzen; alleen dan kun je het vertrouwen opbouwen dat nodig is.”
Onderzoek
Met een AI Centre of Excellence worden AI-ontwikkelingen TenneT-breed aangejaagd. “Met best practices, trainingen en opleidingen. Daarbij werken we samen met partijen als de Radboud Universiteit en TU Delft. Dat moet ook wel; met zo’n Control Room of the Future heb je te maken met fundamentele uitdagingen en onzekerheden die aan de onderzoekskant zitten. Wij hebben niet de kennis en ambitie om dat allemaal zelf op te lossen. We werken ook veel samen met de Franse netbeheerder RTE: zij doen onderzoek, wij maken het praktisch toepasbaar. We zijn op het gebied van AI dus niet alleen bezig met overmorgen, maar ook met vandaag.”
De bereidheid om met AI te werken neemt volgens Huijsman absoluut toe. “Door proof of concepts maken we het tastbaar en testen we de toepasbaarheid in echte werksituaties. Dat is vaak het moment waarop de mening van gebruikers omslaat van terughoudendheid in enthousiasme. Ook proberen we daarbij AI zo begrijpelijk mogelijk uit te leggen, wat voor de acceptatie cruciaal is. AI klinkt natuurlijk hip en fancy, maar uiteindelijk is het gewoon een computer die berekeningen maakt.”
Dat geldt volgens Huijsman niet alleen binnen TenneT. “De uitdaging van de energietransitie slaat neer bij alle netbeheerders. We zijn wat dat betreft goed vertegenwoordigd hier in de regio. Het is belangrijk om te laten zien dat dit een plek is waar je je talent rond AI kwijt kunt, ook in de energiesector. Daarvoor hoef je niet naar het westen; je kunt als AI-student of -afstudeerder hele leuke dingen doen in Oost-Nederland.”
Wil je meer weten over AI-toepassingen in de energiesector, of over de ontwikkelingen bij TenneT? Neem contact op.
