AI biedt volop mogelijkheden om de zorg te verbeteren. Denk aan het verminderen van administratieve lasten en het sneller stellen van diagnoses. En dit zijn nog maar een paar voorbeelden.
Om de zorg de komende jaren toegankelijk en betaalbaar te houden, zijn AI-innovaties essentieel. De AI Coalitie voor Nederland en Health-RI pleiten daarom, in samenwerking met Zorgverzekeraars Nederland en vele andere stakeholders, voor nationale maatregelen en regie om veel meer innovaties succesvol door de drie valleys of death te loodsen.
Valley of death 1: Regelgeving
Van concept naar markttoegang
Voordat grootschalige pilots en marktanalyse mogelijk zijn, moet een AI-innovatie door de eerste valley of death: het doolhof van regels rond de Medical Device Regulation (MDR). Sinds augustus 2024 geldt daarnaast ook de AI Act, de Europese regelgeving voor AI.
Pieter Jeekel: “Voldoen aan de MDR is voor iedere e-healthinnovatie een uitdaging. En de AI Act maakt het niet eenvoudiger. Het is goed dat er nu Europese regels zijn, maar de drempel is alleen maar hoger geworden. Innovatoren weten vaak niet precies aan welke eisen ze moeten voldoen. En zelfs als ze dat wel weten, is het lastig om een geschikte notified body te vinden.”
Er zijn veel verschillende partijen betrokken bij de regulering en de bijbehorende obstakels, zoals het ministerie van VWS, Economische Zaken, Health Innovations NL, Zorg voor Innoveren, zorgverzekeraars, Health-RI en de AIC4NL.
“Het grote probleem is dat niemand echt verantwoordelijk is voor het geheel. We moeten in Nederland één verantwoordelijke aanwijzen met mandaat namens alle partijen. Deze persoon kan onderzoeken welke tools kunnen worden ingezet, welke sandboxen we kunnen opzetten, welke notified bodies we moeten contracteren en welke ondersteuningstools we moeten inzetten.”
Niels Bolding voegt daaraan toe: “Een centrale ELSI-desk kan het startpunt vormen om deze vragen te bundelen, te beantwoorden of regie te voeren op generieke oplossingen.”
Valley of death 2: Databeschikbaarheid
Van pilot naar eerste betalende klant
Wie zijn innovatie door de eerste valley of death heeft geloodst en voldoet aan de regelgeving, is een stap verder. Niels Bolding: “Je hebt een werkend product en een CE-markering gekregen. Maar nu begint het eigenlijk pas. Hoe zet je je product commercieel in de markt? En hoe zorg je dat gebruikers bereid zijn ervoor te betalen?”
Veel innovaties stranden in deze fase, omdat ze niet over relevante data beschikken om hun algoritmes te trainen. Bolding: “AI zonder data is een lege huls. Maar als buitenstaander heb je geen toegang tot echte patiëntdata, en die heb je wel nodig.”
Bolding noemt in dit kader het AI4Health-actieplan dat door de Nederlandse AI Coalitie en Health-RI is opgesteld in samenwerking met Zorgverzekeraars Nederland. Daarin staat databeschikbaarheid centraal. “Het gaat om het toegankelijk maken van grote hoeveelheden kwaliteitsdata volgens FAIR-standaarden. Daarnaast moeten we een balans vinden tussen de risico’s en prikkels voor het delen van data, gedistribueerde toegang organiseren en zorgen voor representatieve en inclusieve data.”
Volgens Jeekel kan een data-AI-platform dit mogelijk maken: “Bij zo’n dataplatform moeten uiteraard de partijen betrokken worden die nu al met databeschikbaarheid bezig zijn. Health-RI speelt hierin een sleutelrol, maar ook initiatieven zoals CumuluZ zouden een bijdrage kunnen leveren.” Hij wijst op internationale voorbeelden: “In het buitenland zijn ze hier al volop mee bezig. De Mayo Clinic in de VS heeft bijvoorbeeld afspraken gemaakt met meerdere ziekenhuizen om data te delen. Zij willen ook met ons samenwerken, maar wij hebben een andere wet- en regelgeving. Toch kan het in Nederland en Europa zeker.”
Valley of death 3: AI-readiness
Van eerste klant naar duurzame oplossing
Als een innovator zowel de regelgeving heeft doorstaan als de applicatie heeft getraind met data, volgt de derde uitdaging: de toepassing in de praktijk. Het succes hiervan hangt af van de AI-readiness van zorgorganisaties. Jeekel: “De druk op de zorg is groot, dus er moet echt iets veranderen. Maar dat is niet eenvoudig. Het implementeren van e-health is altijd al lastig geweest, en bij AI-innovaties komen er nog meer vraagstukken bij rond privacy en ethiek.”
Voor zorgorganisaties zijn voldoende kennis en capaciteit noodzakelijk om AI-toepassingen te beoordelen, te implementeren en te gebruiken. Door AI-integratie als een essentieel onderdeel van hun strategie op te nemen, kunnen bestuurders een heldere visie creëren die afdelingen inspireert tot samenwerking. Als automatiseerders vervolgens deze toepassingen implementeren en zorgprofessionals de vaardigheden ontwikkelen om effectief met deze technologieën te werken, kan de overstap van pilots naar brede toepassing versneld worden. Dit stelt ons in staat om de voordelen van AI-innovaties voor zowel de zorgprofessionals als voor de Nederlandse gezondheidszorg ten volle te benutten.
Als steeds meer zorgorganisaties AI-ready zijn, kunnen ze innovaties die de eerste twee valleys of death hebben overleefd, implementeren op vruchtbare bodem. Samenwerking is hierbij cruciaal, aldus Jeekel. “Zorgorganisaties kunnen veel van elkaar leren. Wij kunnen hen ondersteunen met informatie, educatie en expertise, zodat ze echt AI-ready worden. Daarmee kunnen ze verder kijken dan alleen puntoplossingen. Ze kunnen systemen implementeren die aansluiten bij hun manier van werken.”
Jeekel en Bolding pleiten voor samenwerking en coördinatie in nauwe afstemming met VWS om AI-innovaties sneller en beter door deze valleys heen te laten komen, met als beoogde uitkomst meer impact in de zorg.
Foto: NLAIC
